Welke denkfouten vertroebelen jouw financiële beslissingen?

Wist jij dat mensen dagelijks meer dan 35.000 beslissingen nemen? Ja, dat is even schrikken, hè! Gelukkig wordt een groot deel van deze keuzes onbewust gemaakt. De hersenen maken hierbij gebruik van heuristieken en van iets dat in het Engels bias wordt genoemd. In het Nederlands zou je dit kunnen zien als een vooringenomenheid of negatiever geformuleerd: een denkfout. En deze denkfouten vertroebelen jouw financiële beslissingen.

Heuristieken en biases zijn handig

Van deze 35.000 keuzes die dagelijks gevraagd wordt te maken, wordt meer dan 95% snel, onbewust en als het ware op de automatische piloot genomen. Voorbeelden: “Wat zal ik op m’n brood smeren?”, “Welke broek trek ik aan?”. Het is uitermate handig dat deze heuristieken en biases je helpen een groot aantal besluiten voor jou te nemen. Maar helaas vertroebelen ze af en toe ook bij die besluiten waarvan het dus wel handig is dat je daar met je volle bewustzijn over nadenkt. Welke denkfouten vertroebelen jouw financiële beslissingen? 

Wat zijn heuristics en biases?

Wat zijn dat eigenlijk, heuristieken en biases? Heuristieken kan je zien als eenvoudige beslisregels die je brein gebruikt als een soort filter. Het is een soort mentale shortcut of vuistregel die je in staat stelt problemen op te lossen en snel en efficiënt een oordeel te vellen. Heuristieken zijn vaak nuttig, maar leiden ook tot cognitieve vooroordelen. Zo’n cognitief vooroordeel, oftewel een bias, kan je zien als een systematische fout in je denkpatroon. Er zijn enkele honderden van dit soort biases of denkfouten bekend.

Welke denkfouten vertroebelen jouw financiële beslissingen?

Dacht jij dat jij altijd rationele beslissingen nam als het om geld gaat? Helaas, think again. Iedereen, dus ook jij (ja, zelfs Kaskoe…) heeft te maken met deze denkfouten. En deze denkfouten vertroebelen jouw financiële beslissingen. Onderstaand volgt een aantal van de meest voorkomende biases die optreden als het gaat om het nemen van een besluit met financiële gevolgen.

Loss aversion

Ook bekend onder de naam verliesaversie. Het begrip is geïntroduceerd door Kahneman en Tversky, twee psychologen die als grondleggers van de gedragseconomie worden beschouwt. Loss aversion stelt dat de negatieve emotie die we ervaren als we iets verliezen, psychologisch bijna twee keer zoveel impact heeft als de positieve emotie om iets te winnen. Ons gedrag is dan ook vooral gericht op het voorkomen van verlies.

Voorbeeld: de meeste beleggers nemen te laat afscheid van hun bleeders en te vroeg van hun winnaars. En bij de meeste beleggers is de teleurstelling bij een koersdaling van 3% groter dan de vreugde bij een koersstijging van 3%.

Mental accounting

Mental accounting oftewel mentale boekhouding is de neiging om ons geld of bezit in gedachten onder te brengen in bepaalde categorieën. En de categorie bepaalt vervolgens mede de waarde van het geld.  Het kwam al eens eerder aan bod in deze post van Kaskoe.

Voorbeeld: welk gedeelte van jouw portfolio zie jij als speelgeld, oftewel geld waarvan jij je kunt veroorloven het te verliezen? En waarin verschilt dat geld van de rest van je portfolio? Speelgeld is slechts een mentale creatie. En geen ander soort geld.

Hyperbolic discounting

Hyperbolic discounting (ook wel delay discounting genoemd) is het verschijnsel dat mensen geneigd zijn een kleine beloning die men snel krijgt, te prefereren boven een grotere beloning die men later krijgt.

Als voorbeeld voor dit verschijnsel zou je kunnen denken aan de neiging van dividendbeleggers om te gaan voor het hoogste dividendrendement. Dit terwijl je ook zou kunnen kiezen voor de grootste dividendgroeier. Normaliter levert een dividendgroeier op de lange termijn meer rendement dan een aandeel met een hoog dividendrendement.

Confirmation bias

Confirmation bias verwijst naar de neiging van mensen om meer waarde te hechten aan informatie die de eigen ideeën bevestigd. En tegelijkertijd minder gevoelig te zijn voor informatie die de hypothese tegenspreekt. Dit verschijnsel treedt op tijdens het zoeken en interpreteren van informatie, maar ook bij het onthouden van informatie.

Voorbeeld: kies een willekeurig aandeel uit je portfolio. En treedt vervolgens op als de advocaat van de duivel. Welke serieuze argumenten zijn er om niet te beleggen in dat aandeel? Als je hier moeite mee hebt of als je deze argumenten bij je eerdere investeringsbeslissing niet voorbij hebt zien komen, is de kans groot dat je onder invloed was van de confirmation bias.

Sunk cost fallacy

Sunk costs (in vreemd Nederlands ook wel verzonken kosten), of sunk expenditures is een begrip uit de economie voor kosten die al gemaakt zijn en niet meer ongedaan te maken zijn. Bij het nemen van (investerings)beslissingen dient men geen rekening te houden met deze sunk costs. Het is een valkuil om deze kosten mee te nemen in je beslissing.

Voorbeeld: aandelen bijkopen van bedrijf nadat de koers onderuit is gegaan om de gemiddelde aankoopprijs te verlagen. Bij het nemen van een investeringsbeslissing zou je iedere aankoop op z’n eigen merites moeten beschouwen. Het simpele feit dat je eerder de aandelen duurder hebt gekocht, zou geen argument moeten zijn om opnieuw te kopen. Dit specifieke voorbeeld kan trouwens ook dienen als voorbeeld voor de confirmation bias en het ambiguity effect.

Ambiguity effect

Het ambiguïteitseffect is de neiging om mogelijkheden te vermijden waarvoor de waarschijnlijkheid van een gunstige uitkomst onbekend is ten faveure van een mogelijkheid waarvan de uitkomst bekend is.

Het effect betekent dat mensen de neiging hebben om eerder te kiezen voor een optie waarbij de kans op een gunstige afloop bekend is, dan een optie waarbij die kans onbekend is. Hierdoor is men geneigd om uit opties met een gelijk resultaat, te kiezen voor de bekendste optie.

Voorbeeld: de meeste mensen verkiezen een regelmatig salaris boven de onbekende betaling van werkzaamheden uit een zakelijke onderneming.

The bias blindspot

Herken jij, nu je dit gelezen hebt, één of meerdere van deze denkfouten bij jouzelf? Nee? Dan heb je er toch zeker één, namelijk de moeder van alle denkfouten! En dat is de bias blindspot. Oftewel de neiging om zichzelf als minder bevooroordeeld te zien dan anderen. Daar hebben Kaskoe en zijn lezers natuurlijk helemaal geen last van!

Welke andere denkfouten ken jij die (financiële) beslissingen vertroebelen?

Gerelateerde posts:

Wat is verliesaversie en hoe kan jij je er tegen beschermen? Wat is survivorship bias en wat doe jij er aan? Veelgemaakte fouten door beginnende beleggers deel 1 Opportunity costs: wat zijn het en welke impact hebben ze?